ქორის ბახალა
ამის დედას ბუდე ერთ ბებერ მუხის წვერში ჰქონდა. ეს მუხა ძალიან მაღლა იდგა – უხვედრ, მიუვალ მთის ფერდოზედ.
ორივენი, მუხაც და ქორიც, თავისუფლების მოყვარულნი იყვნენ. ქორს თავის დღეში ტყვეობა და მონობა არ ეცადნა. ლაღად დანავარდობდა მთაში და ბარში. ხან კაკაბსა და როჭოს იჭერდა, ხან ქედანსა სდევნიდა, ხან სოფლად ჩამოუვარდებოდა და მაშინ უნდა გენახათ, დედაკაცების ჭყვირილი და “ჰაი, ჰუი!”
ის კი ან მსუქან დედალს მიათრევდა, ან დაჩიორავებულ ვარიას და თუ გაუჭირდებოდა, არც მყვირალა მამალს იწუნებდა. ჯერ თავს უტეხდა, რომ ხმა გაეწყვეტინებინა, ტვინსა სჭამდა და მერე მკერდიდან იწყობდა გლეჯას და წიწკნას. ბუმბულს და ფრთებს ბდღვნიდა და ქარს ატანდა, ხორცს კი თავისი წვეტიანი და ბასრი ნისკარტით ღონივრად გლეჯდა და ხარბად ჰყლაპავდა: თან ბრჭყალებით მაგრა დაებღუჯა.
მისი წესი იყო. რაც კლანჭებში ჩაუვარდებოდა, აღარ გაეშვა. აბრიალებდა ცეცხლივით ყვითელ თვალებს და მუდამ მზად იყო სცემოდა, ვინც კი შეეცილებოდა ნანადარივს, გინდ ფრინველთა მეფე არწივი ყოფილიყო, გინდ ქარიშხალზე სწრაფი და მედგარი შავარდენი.
- რამდენი ხნისაა ეს ქორი? – იძახდნენ გლეხები, - რაც თავი გვახსოვს, სულ ასე დადის და ქათმებს გვტაცებს, არ იქნა, ვერავი მოკლა ე ტიალი. ძალიან იღბლიანია ე წყეული!
- ერთხელ მივეპარე და თოფის ლულა თითქმის ზედ მივადე, - იძახდა ერთი, - დავსხლიტე, ფალიამ აიარა, მაგრამ როცა ქორი გაფრინდა, თოფი მაშინღა გავარდა.
- ალბათ არ ეწერა ღვთისაგან, - სთქვა ამოოხვრით მეორემ.
ქორი კი თანდათან უფრო და უფრო თამამდებოდა: ეზოდან კი არა, თვით სახლის დერეფნებიდანაც მიჰყავდა ქათმები, საბძლებში უხტებოდა და ხან ბოსლიდგანაც გამოუყვანია ჭყვირილითა. ნამეტნავად მაშინ ხდებოდა ონავარი, როცა ბარტყები ჰყავდა, არავის ეპუებოდა, თვალწინიდან იტაცებდა დღეში რამდენჯერმე.
- გაგვაცია, გაგვაჩანაგა მაგ დაღუპულმა! – ბუზღუნებდნენ და ოხრავდნენ ქალები.
***
არც მუხას ეცადნა ცულის ძალა, არ იცოდა რა იყო კაცის ხელი. უხსოვარ დროიდან იდგა იქ დახავსებული, დაღრეჯილი. თვითონაც კი აღარ ახსოვდა თვისი წარსული, ვინ მოიტანა აქ ამ თვალუწვდომელ კლდის თავზე, ვინ ჩათესა ამ ქვასა და ქვიშაში?! გრძელ ჭაღარა წარბებივით ჩამოფხუტოდა ტოტებიდან მწვანე, ან ნისლისფერი, ერთმანეთზე ასხმული და აჩონჩხლილი ხავსი.
საკვირველი იყო ეს ხავსი. ხან დროთა ბრუნვისგან დაჩაჩანაკებულ – სიკვდილ მიუკარებელ გრძნეულთა წვერს მოგაგონებდა, ხან გაფარჩხულს არწივის კლანჭებს, ერთმანეთში გადახლართულთ, ხან ნაზად ნაქსოვ პეპლების მხრებ, ან ფრეთიბის მსგავს ჩადუნის ფოთოლს, ხან ყინვისგან ფანჯრის შუშებზე გამოხატულ საოცნებო სურათებს, ხან პატარა ჩიტების პაწია ბრჭყალებს და მთლად კი, მუხის წვერიდან დედამიწამდე, საოცრად ასხმულ და აკინძულს საოცნებო არშიის გორგალს, თვალაუწვდომელ სიმაღლიდან ძირს დამპალ ფოთლებამდე ჩამოსლილსა.
იდგა მუხა აქ და თვალმოუშორებლად ჩასქეროდა ჩალას. ვერც კი წარმოედგინა თუ იმ ჩაღრმავებულ, ჩავარდნილ და სულშეხუთულ ხეობაში შეიძლებოდა სიცოცხლე და ბედნიერება. რა აძლებინებთ, რომ არ იხრჩობიანო, ფიქრობდა გაკვირვებული.
იდგა ასე მუხა მრავალ ათისა და ასი წლის განმავლობაში. ორ წელიწადში ერთხელ მოისხამდა მრგვალ ჯამებში ჩამსხდარ გრძელ რკოებს, შემოდგომით ჩამოჰყრიდა ძირს ჯერ რკოებს და მერე ზემოდან აფარებდა მსუქანს და სქელ ფოთლებს. ეს იყო და ეს იმისი ზრუნვა მომავალი თაობისთვის.
ძირს კი ან გარეული ღორი ჩიჩქნიდა ფოთლებს და ჰკვნეტდა რკოს, ან ჯაფარა ჰქექავდა, პოულობდა და ნისკართით უხვრეტდა გვერდს, თაგვი აგროვებდა და ციყვს მაღლა ხის ღრუში აჰქონდა ზამთრის საზრდოდ.
- ქ, ამ მუხი წვერზე, გააკეთა ლურჯმა ქორმა ბუდე. კაცის ხმა, სოფლის ხმაურობა და ჭაჭყანი თვითონაც ეჯავრებოდა არც შვილებისათვის სურდა ქვეყნის განგასისთვის შეეჩვევინებინა ყური. ველურად იზრდებოდნენ იმისი სვილებიც. ქარის საზარელი ღრიალი, არწივის ყეფა და შაარდენის კივილი ნანად ესმოდათ. ჩანჩქართა ხუილი, ზვავების ქუხილი და დაგორებული ლოდების გრიალი სიმღერას ეტყდნენ.
ისხდნენ ისინიც ორნი ჯერ ისევ თაგვეივით გინგლიანი და ყვითელ პირს აღებდნენ. როცა დედის ნაცნობი მხრების ხმმა მოესმოდათ, შორიდანვე სცნობდნენ, თავს მაღლა ირებდნენ და წიწინით ეგებებოდნენ. უგლეჯდა დედაც ნისკარტით თავის ნანადირევს და ყელში უდებდა.
- ჭამეთ, შვილებო, ჭამეთ! გაიზარდეთ და ქორები გახდით, დედის გასახარებლად. შენ გატყობ, თვალყვითელავ, რომ კაი ბიჭი გამოხვალ, ღირსეული ჩამომავალი სახელოვანი მამა-პაპისა. დაგყვა, შვილო ნისკარტი ალმასი, კლანჭები გრძელი და წვეტიანი, თვალი ცეცხლისა და მხრები ქარისა. გაიზრდები, შვილო, გაფრინდები. ეს ამოდენა მთა და ჭალა-მინდორი სულ შენ ხელთ იქნება. სდიე კაკბებს და ტყის ქათმებსა, სინსილა გაუწყე ქათამ-ინდაურებსა, ვისაც მოერიო, გაუშრე სისხლი მარჯვე გამოხვალ და ღონიერი.
უგდებნენ ყურს ბახალებიც, თრთოდნენ და ნისკარტს აკაპუნებდნენ. იმათ არ იცოდნენ, რას უამბობდა დედა: ვინ უნდა დაეჭირათ, ან ვინ უნდა შეეჭამათ, ვისთვის უნდა ედევნათ და სინსილა გაეწყოთ, ან ვის სისხლს უქებდა, რომ თბილ-თბილი ასეთი საამურიაო.
დედა კი განაგღძობდა:
- ჩემო ბიჭუნიავ, რომ იცოდე, რა გემრილია თბილ-თბილი სისხლი ფრინველისა, როცა ჯერ ისევ ცოცხალს ჰგლეჯ და ჰყლაპავ! რა საამურია, როცა მეხივით დაეცემი ეზოში გაშლილ ქათმებს! რა წიოკობა და ვაივაგლახი შეუდებათ ხოლმე! უნდა ეცადო, ხელად აიტაცო და თავს უშველო, თორემ თუ კაცმა მოგასწრო უნდა გამოეთხოვო სიცოცხლეს. ის ჭკვიანია და სასტიკი, ჩვენზე უფრო მოსისხლე და დაუნდობელია! ერიდეთ, შვილო, კაცსა!
***
ასე გადიოდა დრო. ქორის ბახალებს გინგრი ლეგა მუმბულად გადაექცათ, დაფრთიანდნენ და პატარა ქორები გახდნენ, ამაყი, გულადი და შეუპოვრები. ეხლა საჭმელს დედას პირიდან სტაცებდენ და თვითონვე ინაწილებდნენ. ბუდეში ძლივსღა ეტეოდნენ და გული გასაფრენად უწუხდათ ამათაც მოუვლიდათ ხოლმე ჟინი, როცა სხვა ფრინველებს ფრინველებს ჰხედავდნენ ცის უფსკრულში მცურავთ, თრთოდნენ და კანკალებნენ.
უკვე მეორე დღე იყო, დედამ ვეღარაფერი მოუტანა, მუდამ ხელცარიელი ბრუნდებოდა. ბახალებიც მოუთმენლად ელოდნენ და თვალ-ყური დედის გზისაკენ ეჭირათ. მაგრამ მეორე დღესაც ხელცარიელი დაბრუნდა დედა.
- გავაბეზრე, შვილო, სოფელი, გავწყვიტე ქათმის სინსილა, გაფრთხილდნენ, მდარაჯობენ. რამდენიც დავეცი ქათამს, იმდენჯერ კეტებით და თობებით მდიეს. კიდევ კარგი, რომ ცოცხალმა გამოვასწარი. მეტი ღონე არ არის, უნდა დღესაც მოითმონოთ, ხვალ კიდევ ვცდი, იქნება სხვაგან ვინადირო.
- ვინ გდევიდა, დედა? ვინ გიპირობდა მოკვლას? რადა? რით გააჯავრე სოფელი? – ჰკითხავდა თვალყვითელა. – აი, დედა, ჩვენ ამდენი ხანია აქა ვართ და ჩვენთვის ხმაც არავის გაუცია, რაღა შენ გაგიმტერდა სოფელი?
- თუ მოგაგნოთ კაცმა, არც თქვენ დაგინდობთ, ხელად წაგგლეჯავთ კისრებს, ან უფსკრულში გადაგიძახებთ, ან ქვებზედ კვერცხივით გაგჭეჭყავთ. ავია კაცი, შვილო, ამიტომ გავიკეთე ასე მიუდგომელ და უხვედრ ადგილას ბუდე. თუ იპოვა კაცმა ჩემი ბუდე, მაშინვე ჩამოშლის, თქვე მიწაძე ჩამოგყრით, დაგადგავთ ფეხებს და იტყვის: “გაწყდით, თქვე გველის წიწილებო, თქვენც დედათქვენისავით მოსისხლენი და მტაცებლები გამოხვალთ! დაგრესავთ და წელებს გადმოგადენთ. “ერთი ქორით მაინც ნაკლები იქნებაო! ” გულს გაიკეთებს.
ბახალა კი შიშითა და სიბრაზით თრთოდა და კანკალებდა:
- რა დაუშავეთ კაცს, რად უნდა დაგვხოცოს?
გავიდა მესამე დღეც. სიმშილმა ბახალები ძალიან შეაწუხა. უკვე ბუდიდან გადმოვარდნას აპირებდნენ, როცა დედის მხრების ნაცნობი შხუილი მოესმათ, სიხარულით წიწინი მორთეს და ბუდეში წამოიყაყვნენ.
დედა ნანადირევით ბრუნდებოდა, კლანჭებით დაებღუჯა და მოჰქონდა. ბახალები სიხარულით მხრებს ატყაპუნებდნენ. დედა უფრო და უფრო ახლოვდებოდა.
მაგრამ უცებ რაღაც საზარელი ხმა მოესმათ. ვიღაც კვნესოდა და გმინავდა. ეს ხმა გულში არწივის ბრწყალებივით ხვდებოდათ და გულს უხუთავდათ. ბახალები ერთმანეთს მიეკვრნენ და სმენად გადაიქცნენ.
რამდენადაც დედა ბუდეს უახლოვდებოდა, კვნესა თანდათან უფრო და უფრო მკაფიოდ და გარკვევით ისმოდა.ალბათ ვინმე თავგასრესილი, წელებგადმოდენილი სულს ებრძოდა! ბახალები მოიბუზნენ, ბუდეში ჩაძვრნენ.
კვნესა აქვე, ამათ გვერდზედ ისმოდა, ოჰ, აქ იყო ის მოსისხლე, ამათ რომ შიშის ჟრუანტელსა ჰგვრიდა.
- თვალყვითელავ! აბა ყური დაუგდე, - ეუბნებოდა ჩურჩულით ლეგა, - ვინა კვნესის ისა? მე შენ მეგონე, თვალყვითელავ, ვთქვი, მოვიდა კაცი – მეთქი, ჩამოანგრია ჩვენი ბუდე, ჩვენ ძირს ჩამოგვყარა, შენ ფეხით შეგდგა და გისრესავს თავსა! ოჰ, მადლობა ღმერთს, რომ აქა ხარ ცოცხალი! აბა, კარგად დაუგდე ყური! ალბათ აქვე სადმე კაცმა დაიჭირა ვინმე და ჰკლავს, აი, აქვე ყურში ჩაგკვნესის! დედა მაინც მოვიდეს ჩქარა: ის მოგვეხმარება, არ მისცემს კაცს ნებას, რომ ჩვენ თავები დაგვისრისოს, არა?!
ბახალებს თავები ბუდეში ჩაეყოთ და ერთმანეთს მიჰკვროდნენ.
- რას ჩამძვრალხართ ბუდეში, თქვე ლაჩრებო, თქვენა? ვინ შეგაშინათ? იქნება შავარდენმა დაუხულუზნა კაკაბს და იმისმა მხრების ჭექამ თქვენ გულები დაგიხეთქათ?! იქნება არწივი მეხივით დაატყდა კურდღელს, ან შველს, აქვე, თქვენს თვალწინ დაგლიჯა და თქვენ კი ურცხვად ლაჩრებივით თავებს ბუდეში იფარავთ?! ან იქნება ლაყუნა სვავმა თავზედ გადაგიარათ და იმისმა ჩრდილმა შეგაშინათ?! ან იქნება სიმშილს ვეღარ გაუძელით და ძილს მიეცით თავი?! ხომ არ დაიხოცეთ, გაახილეთ თვალი!
ბახალებმა ახლაღა გაახილეს თვალი და გახარებულნი, დედის ხმისაგან გამხნევებულნი, ბუდითგან ამოძვრნენ.
ქორს ერთი დედა მტრედი დაებღუჯა კლანჭებით, ბუდის პირთან და ცეცხლისმფრქვეველ თვალებით მისჩერებოდა ლაჩარ შვილებს.
- აბა, აი, მოგიტანეთ ვახშამი! კაი ხანი იმარხულეთ, მაგრამ მეც კი კაი ვახშამი მოგიტანეთ. ცოტა კი არ ვეწვალე ამის დაჭერაზედ. ესეც თავისი ბარტყებისათვის მინდორში გორველასა და ცერცველას აგროვებდა. დიდხანს ვიჯექი წიფლის ფოთლებში ჩასაფრებული და ველოდი. ამან უკვე ორი გზობა წაუღო შვილებს საჭმელი და მე კი იქვე ვიჯექ გაქვავებული. მესამედ რომ დაბრუნდა, უკვე არხეინად იყო, აღარ ეშინოდა და აღარც ფრთხილობდა. წეღანდელივით აქეთ-იქით აღარ იხედებოდა და აღარ ფრთხებოდა. მეც დრო შევურჩიე და როცა ის ცერცვლის პარკს ებრძოდა, დავეცი ქარიშხალივით და წამოვიყვანე. არ მოკვდა აქამდე და მეც თავი აღარ გაუტეხე, მინდოდა ცოცხალი გენახათ და თქვენ თვითონ მოგეკლათ. აი, როგორ კვნესის. მოდით და ჩამომართვით. მოდი, შვილო თვალყვითელავ, შენ უფრო ყოჩაღი სჩანხარ შენს დაზე, მაგრამ მარტო კი არ შეჭამო, მაგასაც უწილე!
მტრედი კი კვნესოდა და სულთმომბრძავი ფეთქავდა. წითელი ნისკარტი განივრად გაეღო, თავი გვერდზე გადაეგდო და მძიმე-მძიმედ სუნთქავდა. ოქროსფერ მკერდზე წითელი ლალივით სისხლის წვეთები მოგორავდნენ და ბუდეში ცვიოდნენ.
თვალყვითელა მოიბუზა და ბუდის შორეულ კუთხეში მიიყუჟა.
მტრედი კი კვნესოდა და თან ყელში ხრიალებდა. თავზარდაცემული ლეგა ბუდეში ჩაძვრა და სული განაბა.
- მოდი, შვილო, წაიყვანეთ და შეჭამეთ, - უძახდა ქორი, - მოდით, თუ გეშინიანთ, ამ საათში სულს გავაფრთხობინებ. რას გიზამთ, სულთმომბრძავია, რამ გაგაქვავათ? დაბრმავდით, თუ დაყრუვდით? ჰა, დაიჭით! – და ქორმა მომაკვდავი მტრედი შვილებს ზედ მიუგდო.
მომაკვდავი მტრედი თავდაყირა ბახალებს შუა ჩავარდა. სადა ჰქონდა გაფრენის ან განძრევის თავი, უკანასკნელად ჰფეთქავდა.
თავზარდაცემული ქორის ბახლები კი თანდათან ბუდიდან მაღლა მიფოფხავდნენ, არ უნდოდათ, რომ მტრედს შეჰხებოდნენ, ან კიდევ თვალით დაენახათ.
დედა ქორი კი იჯდა ბუდის პირზედ გაქვავებულივით, სისხლიანი კლანჭებით და სიბრაზით კანკალებდა.
- გავეცალოთ აქაურობას, ლეგავ, - წასჩურჩულა აკანკალებული ხმით თვალყვითელამ.
- წავიდეთ, წავიდეთ, თვალყვითელო! არ მინდა ასეთი ცხოვრება!
ცოტა ხნის შემდეგ და და ძმა ბუდის პირზედ ისხდნენ, ფრთებს ისწორებდნენ და ხარბი თვალით გასცქეროდნენ ცისქვეშეთს, თავისუფლებით და ბედნიერებით სავსეს. გაშალეს მხრები... მსუბუქმა ნიავმა შეისვა ფრთებზედ ახალგაზრდა ქორები და თვალის სისწრაფით გააქანა ჯერ უცნობ წუთისოფელში.
- სად მიჰფრინავთ, სადა, თქვე სულელნო?! – მისძახოდა გაშმაგებული დედა.
