ფითრი
- მცივა, მცივა, შემიბრალე, თავშესაფარი მომეც, სიცივით ნუ მომკლავ, ხო ხედავ, რა პატარა ვარ, ლამის ქარმა გადამაგდოს და თოვლმა დამახრჩოს! ბინა მომეც, ცასქვეშ ნუ დამაგდებ,- ასე ევედრებოდა სიცივისაგან სიკვდილის პირას მისული პაწაწა ფითრის თესლი მსხლის ხესა, რომელსაც ამაყად თავი მაღლა აეღო და ირხეოდა. ქარი ჰქროდა, თოვდა, ნამქერი ტრიალებდა. მსხალმა წვერებიდან გადმოხედა ფითრის მარცვალსა; ეძებდა, ვინ ეძახდა, რა სულიერი იყო მთხოვნელი, ათვალიერებდა, მაგრამ არავინ ჩანდა.
- გამოჩნდი, არ დამენახვები, ვიღაცა ხარ, ჭოგრიტით გეძებო? სადღაც შემძვრალხარ და წრიპინებ! – ჩამოსძახა გაჯავრებულმა მსხალმა. ფითრის მარცვალი ზედ ტოტზე აცოცდა, ქერქს ამოეფარა და რაც ძალი და ღონე ჰქონდა, იჭიმებოდა, დამინახოსო. თან მსხლის ქერქს ეკროდა, ებღაუჭებოდა, რომ ქარს არ ჩამოეგდო ძირსა.
- აქა ვარ, პატარა ვარ, დაიხარე კიდევ, რო დამინახო; ჩემი ტოლ-ამხანაგებიდან მარტო მე გადავრჩი. გაუმაძღარმა ჩხართვმა გადაყლაპა ყველანი, მეც ნახევრად დაგლეჯილ-დაფლეთილმა აქ შენ შემოგაფარე თავი. შენ თუ არ დამმალე, ის მსუნაგი მეც ჩამყლაპავს, არ გადავურჩები.
მსხალიც მოიდრიკა, აიყვანა ფითრის თესლი და შინჯვა დაუწყო.
- რა პატარა ყოფილა ეს საცოდავი! ამისი თავშესაფარი რა უნდა იყოს ან მისი შეჭმა ვის უნდა გაუხდეს, რა მუცელს გაუძღობს?! – იფიქრა მსხალმა.
რამდენი ჭია-ღუა ზის ჩემს ქერქქვეშ, დათბება, გამოძვრებიან, თავის გზაზე წავლენ, არც მოსვლასა მკითხავენ, არც წასვლასა.
წეღან კოდალა იყო აქა. თავიდან ფეხებამდე სულ გამსინჯა, ამივლიდა და ჩამივლიდა, იმის ნისკარტს ჩემს ტანზე რაკარუკი გაჰქონდა. საწყალ ჭია-ღუებს გულები დაუსკდათ, მევედრებოდნენ: - შეგვიბრალე, ნუ შეგვაჭმევ ამ მოსისხლესაო! – მერე რა მეშველა? ბევრი ჩაყლაპა და ბევრიც გადარჩა ისევ ჩემს ქერქში.
მუხა მეძახდა: კაცო, ჭკუაზე მოდი, რამ გაგასულელა, ვინც მოგადგება, შენც კარებს უღებ, იმათაც აუღიათ თავი და ყველა შენზე მოცოცავს. მე გირჩევ რაც ქერქქვეშ ჭიები და ბუჭყები გისხედს, გარეთ გამორეკე, კოდალამ შეჭამოსო. აღარ გახსოვს, გაზაფხულზე როგორ ჰყვავი? გამვლელ-გამომვლელი იძახის: "ძალიან მოაქვს ამ მსხალსა, ბევრს მოისხავს წლეულობითაო!" გავა ცოტა ხანი, დაიყვავილებ, წვრილი ნაყოფი ჯერ ბევრი გასხია, თითქო ფოთოლსა სჭარბობს. მოდის ზაფხული, სადღაა ხილი? მეათედი აღარ გასხია...
- რა იქნა, სად წავიდა, რამ ჩაყლაპა?
- რამა და, სულ მაგ ჭიებმა, შენ რომ შემოგხიზვნიან. თვალი გაახილე, თვალიო, - თითქო მე ბრმა ვიყო.
- ნეტა შენა, მუხავ, რო მაგისთანა ეჭვიანი ხარ, ნიადაგ ბევრი ნაყოფი შეგრჩება.
მე კაკალსა ვკითხე, კაკალმაც ისეთი პასუხი მომცა, როგორც მუხამ.
- მე მაგათი შიშით ჩემს თესლს ორნაირ ტანისამოსში ვახვევ, გარეთ მწარე წენგოს ვუკეთებ, შიგნითაც ძვალივით მაგარ ნაჭუჭს, მაგრამ კიდევ უზარალოდ ვერა ვრჩები. ნახევარს მაინც ეგ ჭიები მიჭამენ და მიფუჭებენ. მაგათგან კარგი არა გამოდნება რა. მუხაც მაგას გეტყოდა, ჭკვიანია, შენც გაფრთხილდიო.
- მცივა, მცივა! – წრიპინებდა ფითრის თესლი, - აქვე შევძვრები, თორემ ეს არის სული ამოვიდა.
- შეძვერ, შე საწყალო, ადგილს როგორ დაგიჭერ, - უთხრა გულმტკივნეულად მსხალმა, - თუ თქვენები კიდევ ნახო ვინმე გაჭირვებული, მოვიდნენ, არ დავიშურებ არც იმათთვის ბინასა. თქვენ ხომ ნაყოფს არ შემიჭამთ ჭიებივით, მუხა რო იძახდა?
- რასა ბრძანებთ, თქვე დალოცვილო, ჩვენი ჯიში ხილეულს არ ეწყობა და არც მე გიახლებით, არხეინადა ბრძანდებოდე. ოჰ, რა მადლობელი ვარ, რა მადლი მიყავ, ერთი სული მომარჩინე სიკვდილსა. თუ ფითრი ვარ, გადაგიხდი შენს სიკეთესა.
ფითრის მარცვალი შეძვრა მსხლის ქერქქვეშ, სადაც უფრო ღრმად იყო გახეთქილი და ზედ ცილაზე მიეკრა.
- ოჰ, რა კარგადა ვარ, არც შემცივა, არც მომშივა! – ბუტბუტებდა ფითრი.
- ვის ელაპარაკები, მანდ ყოფნა ხომ არავინ დაგიშალა? – ჩამოსძახა მსხალმა.
- არა, გენაცვა, ნაცნობი შემხვდა, იმას გამოვეხმაურე.
- ხომ აღარა გცივა, ვერ გათბი?
- ახლა რაღა მიშავს, რაკი ჩხართვს თავი დავაღწიე და შენ შემოგეხიზნე.
***
ფითრის მარცვალმა ის ზამთარი მსხლის ქერქში გაატარა. არა ციოდა, არა შიოდა, მტერი
ვერაფერს დააკლებდა და დუშმანი, ისე იყო შემძვრალ-შემალული, სინათლეც კი ვერ დაინახავდა.
რამდენიმე დღეს შიშით თავი არ გამოუყვია გარეთ. სულ ჩხართვი ელანდებოდა, ან ახლა
ჩამცხებს ნისკარტს, ან ახლაო. არ იცოდა, დღე იყო თუ ღამე. მაგრამ დრო გავიდა, თავის
მდგომარეობას შეეჩვია. პირველმა შიშმაც გადაუარა.
ერთხელ მზის შუქი პირდაპირ თვალებში მიადგა ფითრსა. ფითრმაც ნამძინარები თვალები მოიფშვნიტა, გაინძრა, გაიშალა ცოტათი წელში, მზეს თვალი აარიდა და ზურგი კი უცხუნა. ძალიან ესიამოვნა მზის სტუმრობა.
- ახლა აღარა მიშავს რა, რაკი ჩემს სადგომს მზემაც მოაგნო, - ფიქრობდა ფითრი, - თქვენ კი, მანდ გეძინოთ, ჭია-ღუებო, ზოგს კოდალა ამოგთხრით და მძინარს ჩაგყლაპავთ, ზოგს ქარი ჩამოგყრით ძირსა. იქაც კაჭკაჭები და ჩხიკვები კაი გემოს ჩაგატანენ. მე კი აქ არხეინად ვიქნები, პატარა, თქვენგან ათვალისწუნებული ფითრი, ნახავთ, როგორ გავიზარდო და გავსუქდე. მსხალს კაი ღონიერი ფესვები აქვს, საკმაო საჭმელი გვექნება. მსხალი მომაწოდებს მიწიდან მზამზარეულს საზრდოსა. მოხმარება ჩემზე ჰკიდია. – ასე ფიქრობდა ფითრის მარცვალი მზის შუქისგან გახარებული.
ქარი გრიალებდა. თოვლი მზეზე სპეტაკად ბრწყინავდა. მსხალი ნელ-ნელა ირწეოდა. ჭია-ღუები ღრმა ძილში იყვნენ გაზაფხულის მომლოდინენი. მართლაც ბევრი მათგანი ფრინველებისა და თაგვების წერა ხდებოდა. ფითრმა კი, რაკი მზის შუქი დაინახა, რაღა დააძინებდა, ფიქრად გადაიქცა, სულ რაღასაც საზრობდა. დღეებიც გადიოდნენ და მზესაც სითბო ემატებოდა.
რამდენიც დრო გადიოდა, იმდენი ფითრიც იცვლებოდა, მსხლის ქერქზე, ტკიპასავით დაკრობილი, იზრდებოდა, იბერებოდა, სულ გან-გან იწევდა. მსხლის ცილა რამდენიმე ალაგას ჩაეხვრიტა და ტუჩებით დაჰკვროდა.
მსხალს აღარც კი ახსოვდა ფითრი, ან კი რა ყურადღების ღირსი იყო! რამდენი იმისთანა შემოხიზნული თბებოდა და ძღებოდა მსხლის ოფლითა! კიდეც რო ხსომებოდა, ბერსაც არ ინაღვლებდა ფითრის გულისათვის: ვინ იცის, საწყალი, სად გადავარდებოდა, რა შეჭამდაო.
ცილაში ჩაკრობილი ფითრის თესლი კი, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა, წუწნიდა და ახლად გამართული ტუჩებით ისეც სიცივისაგან გამოფიტულ მსხლის ქერქსა. ეს სისხლის წოვნა კი უგრძნობელი არ დარჩა მსხალსა.
- რაღაცა მიღიტინებს, თითქოს არცა მკბენს და არცა მწუწნისო, - იძახდა შეშფოთებული მსხალი და იჭროლებოდა მთელი ტანითა. ვინ იცის, დაუდეგარი ჭიები თავშესაფარს ხვრეტენ. კოდალამ მაინც ჩამოიაროს და მომაშოროს ეს აბეზრები.
კოდალამაც რამდენჯერმე ჩამოუარა და გაარაკრაკა ნისკარტი იმის ქერქზე. დამფრთხალ ჭიებსაც ამ ხმაზე ელეთ-მელეთი მოსდიოდათ. შეშინებულები ხან აქ ამოჰყოფდნენ თავს ხან იქა.
კოდალასაც სხვა არ უნდოდა რა, სტაცებდა პირს და ყლაპ!
მსხალს კი მაინც რაღაცა უღიტინებდა და, რამდენიც დრო გადიოდა, იმდენი მოუსვენრობა ემატებოდა.
***
გავიდა ზამთარი. ჭია-ღუები დათბნენ, გაცოცხლდნენ, ამოძვრნენ მსხლის ქერქიდან,
ფრთიანები ცის ქვეშ გაფრინდნენ; უფრთონი ზოგი ძირს დაეშვა ნეხვის საძებნელად, ზოგი
ტოტებზე გავიდა ყვავილის კვირტებში კვერცხების ჩასადებად.
ფითრი?! იმან რაღა ქნა?
სადაც ფითრი შეძვრა, იმ ადგილზე ერთი მწვანედ გაღაღანებული ბატის ფრთის სისხო ყლორტი ამომძვარლიყო და ორიოდე ფოთოლიც გაშლოდა.
- გამარჯვება, ფითრო! აქ რამ ამოგიყვანა, ამ ქორფა მსხალზე? – ეკითხებოდა გაკვირვებული ხავსი, - ოცი წელიწადია მაგ მსხლის გარშემო ვტრიალებ, მინდოდა როგორმე ამოვსულიყავ, მაგრამ აქამდე ვერ მოვახერხე; დახე დახე, ისევ შენ არ დამსაწარ. ოჰ, რა ეშმაკი რამა ხარ! შენ მანდ არხეინად უნდა იჯდე და მე აქ უნაყოფო ქვებსა და გადამღრძვალ ხეებს შევცქეროდე!
- რა არის, კაცო შეგშურდა ჩემი აქ ამოსვლა, თუ რა დაგემართა. მოესწრები შენც ამოსვლასა. მეც ხომ ეს არის, ახლა ვერევი ქვეყანაში, ჯერ წუთისოფელი არ მომიჭამია. ღმერთმა ააშენოს ჩხართვის ოჯახი. ზოგი ჭირი მარგებელიაო, რომ იტყვიან, სწორედ ჩვენზე არის. ის რომ არ გვჭამდეს, ჩვენი გვარი დუნიაზე ამოვარდებოდა. მოგეხსენება, რომ ღორმუცელაა ის შეჩვენებული, სადაც კი ფითრს ნახავს, იქ დაიბუდებს, აღარ მოეშვება, სანამ სათითაოდ არ გამოჰკენკავს, ჩვენც ძალიან ამტანები ვართ, ჩხართვის მუცლიდანაც კი ბევრი ისევ უვნებლად გამოდის. წავა ჩხართვიც, სადმე ქორფა მსხალზე ან ვაშლზე მოსკინტლავს, ჩვენებთაგანიც ვინმე გაჰყვება სკინტლში უჭირველ-უტკივარი. ძალიან ბედნიერადა გრძნობს იქ თავსა. სამშობლოს მოშორებული თავისთვის იწყებს წარმოებას. შეხედავ სამი-ოთხი წლის შემდეგ, ერთი უშველებელი გამხდარა. მსხლის ტოტებში მწვანე კორდივით გადაფენილა. გამრავლდება, გაავსებს ტოტებსა და დაიჭერს მთლად ყველა ადგილს. საკვირველი კაი ჯიში გვაქვს. ის არის კიდევ საკვირველი, რომ თუ არ ხეზე, თუ არ მზამზარეული საკვებით, ჩვენი გვარი ვერ ხეირობს. თუ სხვებს არ ვასხედვართ, დედამიწაზე ჩამოყრილები ერთ დღეს ვეღარა ვცოცხლობთ. რამდენსაც განვიბნევით, იმდენი ვმრავლდებით და ვსუქდებით, ჩვენი სამშობლო იქ არის, სადაც ხეებია. საფითრეთი არსად გამიგონია. ან კი საიდან რა მეცოდინება, სულ ერთი ზამთარია, რაც აქ მოვედი. ამ მსხალმა შემიფარა, ბინაც მომცა და საჭმელიც. მეც დავბინავდი და ფესვები მაგრად გავიდგი. სამუდამოდ აქ ვაპირებ დარჩენას. სანამ მე ცოცხალი ვარ ეს მსხალიც იცოცხლებს და მეც არა გამიჭირდება რა. როცა მე აღარ ვიქნები, ჯანი გავარდეს, ვინც დარჩეს, თავის თავს თვითონ მოუაროს. შენი ჯიში ვიცი, ხავსო, მალე შენც მესტუმრები.
- ძალიან რომ გამრავლდეთ და მსხალი აღარ გეყოთ საწუწნად, მაშინ რაღას იზამთ, ერთმანეთს ხომ ვერ დაჭამთ? – ჰკითხა ცბიერმა ხავსმა. ფითრი გაჩუმდა, პასუხი არა მიუცია რა.
მსხალს ესმოდა იმათი ხმაურობა, მაგრამ რასა ლაპარაკობდნენ, კი ვერ არჩევდა. ეს ძალად სტუმრები უცხო-უცხო ენაზე ლაპარაკობდნენ; ფითრს არ იცნობდა, ხავსი კი გაეგონა და ენახა კიდეც: აგერ, ა იმ ბებერ მუხას როგორი ხავსები ეკიდა. ძირზე შავად ჰქონდა ბალანივით შემოდებული და ტოტებზეც აბლაბუდასავით ჩამოჰკიდებოდა მწვანე ფოჩვებივით.
***
თუ სხვა წლით იზრდებოდა, ფითრი – დღითა. ღერს ღერი ემატებოდა, ტოტს – ტოტი, ფოთოლს ფოთოლი.
გასუქდა, გალაღდა, გაიბარჯღა, გაიზარდა; გაშალა შორს თავისი ბრჭყალები. ფესვებიდან
მომდინარე წვენს წვერებისაკენ აღარ უშვებდა, წოვდა, როგორც ობობა ბუზსა, წუწნიდა,
როგორც ბალღი შაქარსა, ძღებოდა, როგორც სვავი სისხლითა.
მსხალი კი თანდათან იმშეოდა. ახლა კი მწვავედ იგრძნო მსხალმა ტკივილი იმ ადგილზე, სადაც ფითრი აჯდა. მჭამელივით ჭამდა და ჰგლეჯდა რაღაცა, ჩხვლეტდა და სწვავდა შანთივითა.
- ვინა ხარ, რა ხარ, რა სულიერი ხარ? აღარ მომშორდები? – ეკითხებოდა ფითრსა. – თუ სტუმარი ხარ, სტუმრობა ამდენი ხანი არ გაგონილა, სხვებიც იყვნენ ჩემს ქერქქვეშ შემოხიზნულები, მაგრამ წავიდნენ თავის გზაზე. მგონი, შენც ისე უნდა ჰქნა, სტუმრების წესი აასრულო. თუ მტერი ხარ, გამაგებინე, გამეცალე, რას ჩამციებიხარ?!
- ხა! ხა! ხა! – გადაიხარხარა ფითრმა, ისეთი საზარელი და საძაგელი ხმითა და კილოთი, რომელშიაც გამოიხატებოდა მწარე და გულის მომკვლელი დაცინვა. – სად უნდა წავიდეთ, ვერა ჰხედავ, რამდენი ვართ?! ჩვენი სამშობლო ეს არის. აბა გაიხედე, აი, იმ ტოტებზე!
მსხალს თვალი დარჩა იქით, საითკენაც ფითრი უჩვენებდა. აუარებელ წვრილსა და მსხვილს ფითრს ამოეყოთ თავები მსხლის ტოტების ქერქიდან და გაჯეჯილებულიყვნენ.
დაფიქრდა მსხალი, თითქო ახლაღა იგრძნოვო, მთელმა ტანმა დაუწყო ქავილი და ჭამა.
- არ მომშორდებით მაშა, ვიღაცეები მოთრეულხართ ამ ჩემ ტოტებზე! – დაუყვირა
ყელმოღერებული ნაიალაღარი ხარირემი ამაყად და მსუბუქად ატრიალებდა მრავალშტოვან რქებსა. აქა-იქ ჰგლეჯდა და ჰყლაპავდა ხეებიდან ხავსსა. იმ დალოცვილის რქებში არწივი გაიკეთებდა ბუდესა. ბაღს გარს უვლიდა და ხეებსა ჰკორტნიდა. მსხლის ხმაურობაზე თვალი მაღლა დარჩა, იქნება ჩამოყაროს რამეო. ფითრები არხეინად ისხდნენ და ყურსაც არ იბერტდნენ.
გაბრაზებული მსხალი კი ძირიანად ირყეოდა, უნდოდა მათი ჩამოყრა. ირემი კი ნაღვლიანად იღიმებოდა.
ფითრი, თითქო ჯიბრზე, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა, სწოვდა მსხალსა. ახლა აღარც იმალებოდა და აღარც თავს იკატუნებდა. ისე იყო გასუქებულ-გათამამებული, რომ ყველა გაიგებდა, საიდანაც მოჰქონდა საზრდო. ფოცხვერივით აჯდა კისერზე და წუწნიდა, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა.
მიდიოდა ხანი და მსხალს უფრო და უფრო უჭირდებოდა საქმე. ჯერ შუა ხნისაც არ იყო და ბებერს კი დამსგავსებოდა. დახავსებულ-დაძაბუნებული ქერქი ძინძებივით ეკიდა. ერთი ფრჩხილის ტოლა ნაზარდიც კი აღარ უჩანდა... სასოწარკვეთილი, ღონემიხდილი აქეთ-იქით იხედებოდა, ეძებდა მშველელს, არავინ კი შველოდა.
- ქარო! ქარო! – შეევედრა ქარს, - ერთი შენებურად დაუქროლე და ეს ფითრები მომაშორე, ხო ჰხედავ, ვკვდები.
- როგორ მოგაშორო, შე საცოდაო, ძირიან თუ მოგტეხ, თორემ შენ ეგენი არ მოგშორდებიან, აბა, რა გიყო, რა გიწამლო?!
- კაცო, შენ მაინც მომაშორე ეს ფითრები, ლამის ზეზეურ ჩამომახმონ, ცოცხალი გამომსუტონ,
- ეხვეწებოდა ძროხების პატრონს მსხალი.
- შე დალოცვილო, ჩემთვის ისა სჯობიან, რაც უფრო ბევრი ფითრი ესხმის ტყესა; ჩემს ძროხებს ძალიან უყვართ და ძალიანაც ასუქებს. – უპასუხა მწყემსმა.
აღარავინ იყო მშველელი, აღარავინ!
***
ზამთარია. ქარი ჰქრის, თოვლსა ჰყრის, ზმუის და წუწუნებს. დატიტვლებულ-დაშიშვლებული
ხეები ქარის ქროლაზე ბუზებივით ბზუიან და ნადირივით ღმუიან. დახედე სიცივეს, უენოსაც
კი ააკვნესებს! აღარსად არა სჩანს სიცოცხლის ნიშანი. მწვანე ფოთლების მაგივრად თოვლი
დაჰყინვია, ბარდანი დასდებია ხეებსა. ზაფხულის მომღერლების მაგივრად ქარი შემოჰღმუის.
სიცივისაგან დაფიჩხებული ტოტები კანკალებენ და ცახცახებენ. ზოგი გაყინულ-გაქვავებული
ვეღარ უძლებს ქარის მოწოლას. ტყდება და პარტყა-პურტყით მოაჩახუნებს ძირსა. ყველა
შეუშინებია და შეუძრწუნებია ზამთრის სუსხსა. მხოლოდ ბაიბუათაც არ იგდებს ფითრი.
ის ახლა მწიფს და ნაყოფიერდება. ნახევრად დამტვრეულ-დაძაბუნებულ მსხალს ქორის
ბუდეებივით ასხმია და მწვანედ ხასხასი გააქვს. მარტო ისა ხარობს და ლხინობს.
იმისთვის არც სიცივეა, არც ზამთარია, არც მიწა გაეყინება, არც წყალი დაუშრება.
ამდენი უზარმაზარი ხეები საცოდავად შესტირიან მოღუშულ ცას. ფითრი კი აზის ზურგზე მსხალს და დღე და ღამე წოვს და წუწნის.
- ჰაი, ჰაი, ფითრო, აღარ გახსოვს, ამ ათი-თხუთმეტი წლის წინათ როგორი იყავ, როცა მსხალს თავშესაფარს თხოვდი. ახლა კი მსხალმა შენ უნდა გთხოვოს, რომ სიცოცხლე აჩუქო იმ საბრალოსა!
აღარც ქარი გაშინებს, ისიც შენ გემსახურება. ქარსა და ჩხართვს მრავლად გააქვს შენი თესლი და ირგვლივ ხეებზე ჰდებს. სად არ მოუკალათნია ფითრსა, სად არ აცოცებულა და გამოჭიმულა! მსხალზე, ვაშლზე, თელაზე, იფანზე, რცხილაზე, მურყანზე, კაკალზედაც კი აქა-იქ ამომძვრალა, თხილზე, ნეკერჩხალზე, ვერხვზე. მუხის ტოტებშიაც კი ამოუყვია თავი. სად არ არის, სად არ გაჩენილა! მაგრამ ისე კი ვერსად მოუკიდნია ფეხი და გამრავლებულა, როგორც მსხალზე. იმის ნაზი ქერქიდან უფრო ადვილად და გაუჭირებლად წუწნიდა საზრდოსა, ვიდრე მუხის გაქვავებულ გაშეშებული ქერქიდან. არც დიდი დღე აქვს მუხაზე ამოსულსა. ცოტა ხანს იღონღიალებს, მორჩება მერე და მოისპობა, აგრეთვე კაკალზე. ბრალი მსხლისა!
გავიდა ხანი. კოხტა, თავმომწონე მსხალი უდროვოდ დაბერდა. ასი წლის ბებერივით მოიკეცა. დახავსდა, დაიღმიჭა, დაეღრიჯა ქერქი, დაუსკდა კანი. ტოტები დაუკოპიტდა, ზოგი დაემტვრა, ზოგიც ნახევრად ხმელი აქა-იქ გაეშვირა. საცოდავი შესახედი იყო. ,,ვაი შენი ბრალი, შე საწყალო! ხილს შენ აღარ ისხამ და შტო შენ აღარ გეზრდება!’’
წლის ნაზარდი სრულებით აღარა ჰქონდა. სულ უკან-უკან მიდიოდა.
- რა დაემართა ამ მსხალსა! – იძახდა პატრონი, სანამ პატარა იყო, მსხმოიარებით ემტვრეოდა ტოტები, იმის ხილი პირში დნებოდა. ახლა კი მაგის ქეციან ნაყოფზე კაცს შესახედავადაც აღარ მიუვა გული. უნდა მოვჭრა, მეტი ღონე არ არის, ტყუილად ადგილსა ჰფარავს. მართალია, ცოდოა, არ არის გასამეტი, მაგრამ რა ვქნა, მაგის ადგილზე ახლა სხვას დავრგავ, რად მოვაცდინო ადგილიო. ენანებოდა პატრონს, არ უნდოდა იმის ჯიშის გაწყვეტა, მერე იმისთანა იყო ის ძირკურთხეული, რომ მთელს იმ არემარეში იმაზე კარგი აღარა იყო რა.
- რას უვლი, ფიდონ, მაგ მსხალსა, რა ცული დაგიჭერია, რას შესცქერიხარ, შეშა ხომ არ შემოგელია და ხმელი ტოტების შერთმევას უპირობ? – დაეკითხა გზაზე მიმავალი მეზობელი მსხლის პატრონს ფიდონას, რომელიც ხელცულიანი მსხალს შესტრიალებდა, უვლიდა აქეთ-იქით, და არც ემეტებოდა მოსაჭრელად.
- რას ამბობ, კაცო, რის ხმელი ტოტები, მინდა ძირიანად მოვჭრა და მოვიშორო, მინდა,
ამის ადგილზე სხვა დავრგო. რა ხანია შევცქერივარ. აღარაფერს ისხამს, მომატების
მაგივრად ამან სულ უკლო და ახლა თითო-ოროლასღა იბამს და იმასაც პანტასავით. ბარემ
მოსაჭრელი ხილი არ არის, ამისთანა ჯიშის მსხალი არსად მეგულება. ვინც კი გემოთ ნახა,
ყველამ წაიღო სამყნობი ტოტები. ალბათ ბარაქა და იღბალი თუ გაჰყვა სადმე, აღარ ვიცი,
ღმერთმანი, რამ გადააგვარა ამისთანა ბედაური მსხალი!
- კაცო, ეს ფითრი რო შესხმია, რატო არ უპატრონე, მაგაზე მეტად რა აფუჭებს ხეხილსა?
ვისაც კი თავისი ხეხილი უყვარს და ეზოგება, განა ფითრს დააყენებს ხეზე? მოაშორე,
არ იქნება, ისევ არ გამობრუნდეს, - ურჩია მეზობელმა.
- როგორ მოვაშორო, ერთი მოვგლიჯო, იმის ადგილზე სხვა ამოვა, - უთხრა ფიდონამ,
- რა ეშველება, რა ვუყო?
- გადაკაფე დაზიანებული ფითრიანი ტოტები, სხვა ნორჩს აიყრის და გახალისდება. ისევ ისეთს ხილს მოისხამს, როგორც წინათ, - ურჩია მეზობელმა.
- შენს პირს შაქარი, თუკი მაგის მეტი არა უნდა რა, გადაკაფვა რა დიდი საქმეა, თუკი ისევ აიყრის. ვაითუ გახმეს და აღარა აიყაროს რა. რა მომაგონდებოდა, ძმაო, თუ ფითრს მაგოდენა ნავნების მოტანა შეეძლო.
- ვაი შენ, ჩემო თავო! – წამოიძახა გაბრაზებულმა მეზობელმა, - მოიტა აქ ე ცული, თუ შენ არ იცი, როგორ მოიქცე!
კაპ! კუპ! კაპ! კუპ! – მოისმოდა ცოტა ხანს შემდეგ ფიდონას ბაღიდან ცულის ხმაურობა.
მსხალს შიშით და ელდით თავისი დაემართა. ღაპაღუპით ცრემლები ჩამოსდიოდა.
კაპ! კუპ! კაპ! კუპ! – ისმოდა ცულის კაკუნი, თან მოჭრილი ტოტების ჭრიალი და ბარტყუნი.
ოჰ, რა შეშინებული იყო მსხალი! რა ტკივილსა გრძნობდა, თითო ცულის დაკვრაზე თითო ლიტრა ხორცი ადნებოდა. ტოტებს რო ჭრა და მორვა დაუწყეს, იმას კინაღამ სული ამოხდა.
- ახლა კი დაითვალა ჩემი დღეებიო, - ფიქრობდა მსხალი, - აღარაფერი მიხსნის!
დახუჭა თვალები, თითქო არ უნდა სიკვდილის თვალით დანახვაო. თავისთავი მკვდრად მიაჩნდა. მაგრამ აგერ, აგერ, ძირიდან, მიწის ჯურღმულიდან რაღაცა ხმაურობა და დუდუნი მოესმა, რომელსაც თანდათან უფრო და უფრო არკვევდა.
- ჩვენ ისევ ცოცხლები ვართ, არ მოვკვდებით, ჩვენამდე ჯერ სიკვდილს არ მოუღწევია, სასოებას უნ ჰკარგავო. – იძახოდნენ თურმე ფესვები. ისინი ისევ ღონიერნი, მძალვრნი, მრავალნი, უთვალავნი იყვნენ. თავისთვის, ჩუმად ბნელს, უმზეო, თვალჩაუხედველ უკუნში მიმალულ-მიჩქმალულნი, მსხალს ახალ-ახალი ტოტებისათვის უხვ საჭმელ-საზრდოს უმზადებდნენ და აწვდიდნენ.
***
სამ წელს შემდეგ მომიხდა ჩამოვლა იმ სოფელზე. ფიდონას ხუთი-ექვსი ბალღი სიამოვნებით შესცქეროდა ქარვასავით ყვითელ, დაშაქრებულ მსხლებს, ან ახლა ჩამოვარდება,
შევჭამოთ, ან ახლაო.
